19 Mart operasyonunun faturasını açıkladı: 50 milyar dolardan fazlası bir ayda kaybedildi

ANKA İktisat Editörü Zülfikar Doğan, haftanın tahlilini yaptı. Doğan’ın değerlendirmelerinden öne çıkanlar şöyle:

“Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası (TCMB) Lideri Fatih Karahan, Hazine ve Maliye Bakanı Mehmet Şimşek’in “enflasyon yıl sonunda açıklanan amaç aralığında gerçekleşecek” telaffuzunun bilakis, daha gerçekçi ve dengeli değerlendirmelerle, taşıdığı unvanın ve oturduğu makamın gerektirdiği sorumlulukla davranmayı tercih ediyor.

Karahan, TCMB 93. Hesap Periyodu Olağan Genel Heyet toplantısındaki konuşmasında, “Yurt içi talebin öngörülerin üzerinde seyrettiğini ve dezenflasyon sürecini zayıflattığını, talebin enflasyonla çabayı sekteye uğratması halinde gerekli adımların atılacağını” vurguladı. Ayrıyeten, 19 Mart siyasal-yargısal operasyonlarının TCMB siyasetleri ve dezenflasyon programı üzerinde negatif tesirleri olduğunu örtülü formda itiraftan kaçınmadı.

“BAKAN ŞİMŞEK İLE BİR AYRIŞMANIN GÖSTERGESİ”

TCMB Lideri’nin genel konsey konuşması, Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın ve Bakan Şimşek’in açıklamalarını tekzip ediyor. Konuşmasında, “Özellikle talep göstergelerini yakından takip ettiğimizi ve talep şartlarındaki gelişmelerin dezenflasyon sürecini olumsuz tarafta etkilemesi durumunda gerekli tedbirleri alacağımızı vurgulamak isterim. İç talep 2025 yılının birinci çeyreğinde yavaşlamasına karşın hala güçlü seyrediyor ve enflasyon üzerindeki düşürücü tesiri hudutlu kalıyor” sözlerine yer veren Karahan’ın sözleri, Bakan Şimşek ile bir ayrışmanın göstergesi.

Karahan’ın üstteki sözleri, Cumhurbaşkanı Erdoğan ve Bakan Şimşek’in aksine enflasyonla uğraşta işlerin pek de âlâ gitmediği, öngörülen gayelere ulaşmanın zorlaştığı, ek tedbirlere muhtaçlık duyulabileceği manasına geliyor. Lider Karahan’ın konuşmasını “faiz indirimlerinin uzunca bir müddet gündemde olmayacağı”; tam bilakis, gerektiğinde 20 Mart’taki üzere “olağanüstü orta toplantı” ile yeni faiz artışı ihtimalinin kelam konusu olabileceği halinde kıymetlendirmek imkanlı.

“YIL SONU AMACININ TEKRAR YÜKSELTİLECEĞİNİ İŞARET EDİYOR”

Başkan Karahan, 22 Mayıs’ta 2025 Yılı 2. Enflasyon Raporu için basın toplantısı düzenleyecek. Bunun öncesinde TÜİK, 5 Mayıs’ta nisan ayı tüketici enflasyonu (TÜFE) bilgilerini açıklayacak. İstanbul Ticaret Odası (İTO) tarafından 1 Mayıs’ta açıklanan öncü gösterge niteliğindeki datalara nazaran İstanbul’un nisan tüketici enflasyonu aylık yüzde 3,21, yıllık yüzde 47,21 oldu. Anketlerde TÜİK’in nisan TÜFE sayısıyla ilgili beklentiler yüzde 2,8-3,6 arasında. Dolayısıyla TCMB Başkanı Karahan’ın dezenflasyon sürecinde zayıflık ve iç talep baskısından yakınması, yıl sonu maksadının tekrar yükseltileceğini işaret ediyor. Enflasyon amacında revizyon, siyaset faizinde de artışı gündeme getirebilir.

“19 MART ETKİSİ”

Hazine ve Maliye Bakanı Mehmet Şimşek’in aksine Lider Fatih Karahan, genel şura konuşmasında direkt ’19 Mart etkisini’ lisana getirdi. Mart ve nisanda yaşanan oynaklıkların enflasyon görünümü açısından yarattığı riskleri ve alınan tedbirleri vurguladı.

20 Mart ve 17 Nisan’daki PPK toplantılarında siyaset faizi ve gecelik faizlerde yapılan artışları, yüzde 60’a varan faizlerle 91 gün vadeli TL likidite senedi ihraçlarını örnek gösteren Lider Karahan’ın daha ileri sıkılaştırmaya gidebileceklerini tabir etmesi, önümüzdeki aylarda finansmana erişimin daha sıkıntı ve yüksek maliyetli olacağını, ekonomik sakinlik ve küçülme sürecine girileceğini gösteriyor.

“19 MART OPERASYONLARININ DIŞ MALİYETİ DE ARTIYOR”

Türkiye iktisadının milyarlarca dolarlık rezerv kaybına, tekrar yüksek faiz ve yüksek kur sürecine girmesine yol açan 19 Mart operasyonlarının dış maliyeti de artıyor. ABD’de G20, IMF, Dünya Bankası toplantılarında 2 binden fazla temas gerçekleştirdiğini paylaşan Bakan Şimşek’in elde ettiği somut bir sonuç ortada görünmüyor.

“50 MİLYAR DOLARDAN FAZLASI BİR AYDA KAYBEDİLDİ”

Göreve Haziran 2023’te başladığında ABD, İngiltere, Fransa ve Körfez ülkelerinde kaynak tiplerine çıkan Bakan Şimşek iki yıl sonra tıpkı sonuçsuz tiplerle patinaj yapıyor. Dünya Bankası, Avrupa Kalkınma Bankası, Asya Kalkınma ve Yatırım Bankası, IFC vb. kurumlardan önümüzdeki 3-5 yılda geleceği öngörülen 41 milyar dolarlık proje finansmanı açıklamaları bu patinajın göstergesi. Kelam konusu proje finansmanı, kamu yatırımlarına yönelik kredi mutabakatları 6 Şubat 2023 sarsıntısı sonrasında geçen yıl ve bu yılın şubat ayında yapılan açıklamalarda yer almıştı. Münasebetiyle yeni kaynak bulunamadığı üzere içeride iki yılda biriktirilen rezervlerin 50 milyar dolardan fazlası bir ayda kaybedildi. Yabancı yatırımcı, banka ve finans kurumlarına söylenecek yeni bir şey olmadığı üzere yeni dış kaynak beklentisinin hüsranla sonuçlandığı anlaşılıyor.

Asıl değerlisi iki yıl evvel açıklanan programa ve Bakan Şimşek’e destek vererek peş peşe not artışına giden milletlerarası kredi derecelendirme kuruluşları S&P, Moody’s ve Fitch’in son gelişmeler üzerine yeni not artışını gündemden düşürmeleri kelam konusu.

“YENİ NOT ARTIŞI İHTİMALİNİ ORTADAN KALDIRMIŞ GÖRÜNÜYOR”

Cumhurbaşkanı Erdoğan ve Bakan Şimşek geçen yıl üç reyting kuruluşundan birden not artışı alan Türkiye’nin büyük muvaffakiyet elde ettiğini, ekonomik programa takviyenin ve not artışlarının bu yıl da süreceğini lisana getiriyorlardı. Lakin Bakan Şimşek’in New York’ta üst seviye yöneticileriyle bir ortaya geldiği üç reyting kuruluşunun da mevcut ekonomik tablo ve artan riskler karşısında yeni not artışına ikna edilemediği anlaşılıyor. Kulislerde New York’taki görüşmelerde artan riskler karşısında en azından mevcut kredi notunun düşürülmemesi, geçen yıl verilen notların koruma edilmesi için pazarlıklar yapıldığı öne sürülüyor.

19 Mart operasyonlarıyla bilakis dönen tüm ekonomik göstergeler, artan siyasi ve ekonomik belirsizlikler yeni not artışı ihtimalini ortadan kaldırmış görünüyor. Gerçekten S&P geçen hafta açıkladığı Türkiye değerlendirmesinde geçen yıl verdiği notu değiştirmeksizin teyit etmekle yetinerek not artışına gitmedi. Fitch Ratings ve Moody’s de büyük ihtimalle temmuzda yapacakları ikinci not değerlendirmesinde S&P ile birebir hali sergileyecek.