İhbar tazminatı yalnızca patronu mi bağlar? Gerçek sandığınızdan farklı olabilir!

Merhaba değerli okuyucularım,

Çalışma hayatında en fazla baş karışıklığı yaratan mevzulardan biri olan ihbar tazminatı, birden fazla vakit kıdem tazminatıyla karıştırılmaktadır. Halbuki ihbar tazminatının hem niteliği hem de kapsamı farklıdır ve işçi-işveren alakasında karşılıklı sorumluluk doğuran bir yaptırımdır.

4857 sayılı İş Kanunu’nun 17. hususu uyarınca, bilinmeyen müddetli iş mukavelelerinin sona erdirilmesinden evvel taraflardan birinin durumu öteki tarafa makul bir müddet evvel bildirmesi gerekmektedir. Bu mühletler, çalışanın kıdemine nazaran değişkenlik gösterir.

Hizmet müddeti;

6 aydan az sürmüş emekçi için; 2 Hafta (14 gün)

6 aydan 1,5 yıla kadar sürmüş ise; 4 hafta (28 gün)

1,5 yıldan 3 yıla kadar sürmüş ise; 6 hafta (42 gün)

3 yıldan fazla sürmüş ise; 8 hafta (56 gün)’dür.

Bu mühletler sırf taban seviyede belirlenmiştir; tarafların mutabakatıyla artırılabilir fakat hiçbir şartta azaltılamaz.

Taraflardan biri, bu bildirim yükümlülüğüne uymadan iş mukavelesini feshederse, karşı tarafa bildirim müddetine ilişkin fiyat fiyatında tazminat ödemekle yükümlü olur. İşte bu tazminata “ihbar tazminatı” ismi verilir. Hasebiyle yalnızca patron değil, kimi durumlarda personel de ihbar tazminatı ödeme yükümlülüğü altına girebilir. Ne var ki kamuoyunda bu yükümlülüğün sırf patrona ilişkin olduğu tarafında yanlış bir algı hâkimdir.

İhbar Tazminatından Hangi Yasal Kesintiler Yapılır

İhbar tazminatının hesaplaması, personelin brüt maaşı temel alınarak yapılır. Fiyata ek olarak para ile ölçülebilir tüm menfaatler de dikkate alınır. Fakat fazla mesai fiyatları bu hesaplamaya dâhil edilmez. Kıdem tazminatının bilakis, ihbar tazminatında rastgele bir tavan fiyat hududu bulunmaz. İhbar tazminatından %06,6 oranında damga vergisi ve çalışanın gelir vergisi matrahlarına nazaran %15, %20, %27, %35 oranında gelir vergisi kesintisi yapılır. Bu kesintiler yapıldıktan sonra kalan net fiyat çalışana ödenir. Ödemlerin ise banka maaş hesabına yapılması en yanlışsız olanıdır.

Kanun, patronun bildirim müddetine sadık kalmadan da mukaveleyi feshedebileceğini kabul eder; kâfi ki çalışana bu müddetin fiyatını peşin olarak ödesin. Öte yandan, taraflardan biri bildirime uyup bir kısmını çalıştıktan sonra kalan müddetin fiyatını ödeme yoluna gidemez; ihbar mühleti bölünemez ve kısmi ödeme yapılamaz.

Bildirim müddeti içerisinde, patronun çalışana iş arama müsaadesi tanıması da yasal bir zorunluluktur. Günde en az iki saatlik bu müsaade, fiyat kesintisi olmadan kullandırılmalıdır. Emekçinin yazılı talebi halinde bu müsaade toplu olarak da kullandırılabilir. Şayet patron bu yükümlülüğü yerine getirmezse, kullanılmayan mühletin fiyatını iki katı olarak ödemekle yükümlüdür.

İhbar Tazminatında Vakit Aşımına Dikkat!

İhbar tazminatında vakit aşımı müddeti 5 yıldır. Bu müddetin aşılması durumunda personel rastgele bir hak argüman edemez. Çalışanların vakit aşımı müddetlerine dikkat etmeleri menfaatleri mucibince değerlidir. Şayet ihbar tazminatı taraflarca ödenmemişse Arabuluculuk süreci başlatılır. Arabuluculukta sonuç alınmazsa İş Mahkemelerinde dava yoluna gidilmesi gerekmektedir.

Raporlu Geçen Müddet İhbar Mühletinden Sayılır Mı?

İhbar mühletince hastalık raporu alınması halinde, rapor günleri ihbar mühletinden sayılmaz; ihbar müddeti rapor müddeti kadar uzar. Ulusal bayram ve genel tatiller ise iş arama müsaadesi hesaplamasında dikkate alınmazken, haftalık tatil günlerinde ihbar müddeti işlemeye devam eder.

Hangi Durumlarda İhbar Mühleti ve Tazminatı Aranmaz?

Bazı özel durumlarda ise ihbar tazminatı gündeme gelmez. Muvazzaf askerlik nedeniyle ayrılan çalışanlar, evlilik nedeniyle işten çıkan bayanlar ya da emeklilik hakkını elde etmiş çalışanlar bu tazminatın dışında tutulur. Bu hallerde iş mukavelesi ihbar mühletine tabi olmaksızın sona erdirilir.

Sonuç olarak ihbar tazminatı, iş hayatında tarafların hak ve yükümlülüklerini istikrarda tutan kıymetli bir türel araçtır. Yalnızca patronu değil, emekçiyi de bağlar. Bu nedenle işten ayrılma ya da çıkarılma süreçlerinde, tarafların ihbar müddetlerine ve tazminat kararlarına dikkat etmeleri büyük değer taşır.

Sizlerde soru, teklif ve görüşlerinizi [email protected] e- posta adresime iletebilirsiniz.

SORU: Mehmet Akif Bey, ben Kocaeli Gebze’den sizi takip ediyorum. Emekli banka maaş promosyonları neden üç yılda bir veriliyor. Banka promosyonları çok yetersiz. Promosyon ödemelerine artış gelmedir. Bankalar promosyon için fatura talimatı üzere ağır kurallar istiyor. Lütfen bu mevzuyu gündeme getiriniz. Teşekkür ederim. Nejla Fidan

CEVAP: Nejla Hanım ilginiz içi teşekkür ederim. Emekli banka maaş promosyon uygulaması birinci sefer 2017 yılında başladı ve üçer yıllık ödemelerle gerçekleştirilmektedir. Banka promosyonlarının en az emeklinin birer tam maaşı kadar ve her yıl ödenmesi gerektiğini savunuyorum. Bu bahis ile ilgili ilerleyen günlerde daha kapsamlı bir yazı kaleme alacağım. Lütfen takipte kalınız. Teşekkürler.